Ένα Τραγούδι για τον Αργύρη (2006) (7 1/2 στα 10)

Εισαγωγή
Όσο με αφήνουν αδιάφορο τα γραμμικής αφήγησης (αμερικάνικα συνήθως) ντοκιμαντέρ που σου φωτίζουν φάτσα φόρα κάθε γωνία της ιστορίας που διηγούνται αφαιρώντας κάθε δραματουργικό μυστήριο, άλλο τόσο μου άρεσε αυτό το ελβετικό ντοκιμαντέρ. Εντάξει μπορεί να μην είμαι και αντικειμενικός γιατί το ένα τραγούδι για τον Αργύρη είναι ένα έντονου ελληνικού ενδιαφέροντος (και χρώματος) ντοκιμαντέρ. Αλλά μου άρεσε που συγκινούσε με τόσο αβίαστο τρόπο, μου άρεσε που είχε μεγάλο συναισθηματικό βάθος, μου άρεσε επειδή διατύπωνε κάποια ιδιαίτερα εκκωφαντικά «γιατί». Σαν το γιατί έγινε αυτό το έγκλημα στο τέλος της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα; Γιατί γίνονται οι πόλεμοι γενικά; Το γιατί οι Γερμανοί κατακτητές της Αθήνας ανέβαιναν στην Ακρόπολη να εμπνευστούν από τους αρχαίους και να μελετήσουν ιστορία και φιλοσοφία και στην κατάβασή τους έσπαγαν τα χέρια σε όποιο παιδί κρατούσε κάτι φαγώσιμο; Το πολύ δυνατό γιατί της γιαγιάς του Αργύρη που τον συνόδευσε όταν έφυγε για γερμανόφωνη χώρα, την Ελβετία («μα πως στέλνουν το παιδί μου σε μια χώρα που μιλάνε γερμανικά;»)

Υπόθεση
Δίστομο, 10 Ιουνίου 1944. Γερμανοί στρατιώτες σκοτώνονται από αντάρτες σε ενέδρα θανάτου έξω από το χωριό και ως αντίποινα διατάσσεται η δολοφονία όλου του άμαχου πληθυσμού του χωριού. Ο τρίχρονος τότε Αργύρης Σφουντούλης βλέπει τους γονείς του να σκοτώνονται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του και χάνει σε λίγα λεπτά 30 συγγενείς του. Οδηγείται σε ορφανοτροφείο στην Αθήνα και σε ηλικία 8 χρόνων τον επιλέγει ο Ερυθρός Σταυρός για να μεταφερθεί και να μεγαλώσει σε ένα ελβετικό χωριό με ορφανά του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Αξιολόγηση
Το Ένα Τραγούδι για τον Αργύρη είναι ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Αργύρη Σφουντούλη και το τραυματικό γεγονός που τον σημάδεψε και με το οποίο δεν κατόρθωσε ως τα γεράματά του να συμφιλιωθεί. Μέσω μιας συγκινητικής ιστορίας που αναλύεται σε πολλές παράλληλες μαρτυρίες, ο δημιουργός του βραβευμένου στην πατρίδα του ντοκιμαντέρ, ελβετός Stefan Haupt, επικεντρώνει στην προβληματική των τραυμάτων και τη διαχείρισή τους. Άλλος τα πολεμά, τα σκαλίζει ως το τέλος της ζωής του. Άλλος τα θάβει ή τα λησμονεί, αν θέλετε, και συνεχίζει, «φτιάχνει» τη ζωή του, ερωτεύεται και γεννά παιδιά. Και άλλος αφήνεται να χάσει τα λογικά του, νικιέται από τη σκληρή πραγματικότητα, αφήνει τη μνήμη του να κολλήσει σα δίσκος παλιός αναπαράγοντας και αποβάλλοντας διαρκώς σε έναν αέναο αγώνα τα ίδια τραυματικά γεγονότα.

Το Ein Lied für Argyris αναλύεται σε τρία επίπεδα και νομίζω ότι η διαχείριση και των τριών είναι ίση, τόσο χρονικά όσο και δραματουργικά:

• Το πρώτο επίπεδο είναι το ίδιο το τραυματικό γεγονός, η σφαγή του Διστόμου. Εκεί παρουσιάζονται μαρτυρίες επιζώντων, αναπαραστώνται τα δραματικά γεγονότα, σκαλίζονται τα τραύματα. Η ζωντανή μνήμη της πρόσφατης ιστορίας της Ελλάδας (ήδη πάνω από 60 χρόνια πριν) στο προσκήνιο.

• Το δεύτερο επίπεδο είναι η ίδια η ζωή του Αργύρη, η ζωή που άλλαξε μετά τη μετακόμισή του στην Ελβετία, η ζωή-εφιάλτης των γεγονότων που άφησε πίσω του στην Ελλάδα (που συνέχιζε ως αλυσίδα τραγική να σπαράσσεται από τον εμφύλιο και μετέπειτα την τρομοκρατία της Δεξιάς που κατέληξε στη χούντα της 16ης Απριλίου), η ζωή-σταυρός μαρτυρίου που δε σταμάτησε ή αρνήθηκε ποτέ να κουβαλά!
  

• Το τρίτο επίπεδο είναι ο νομικός αγώνας που ξεκίνησε αυτός ο άνθρωπος ενάντια στη Γερμανία αλλά ουσιαστικά εναντίον στην παγκόσμια ιστορία που από ένα σημείο και έπειτα επέβαλε τη συμφιλίωση και αποδέχτηκε τη μη πληρωμή των πολεμικών αποζημιώσεων. Η Γερμανία, που δε δίστασε να κάνει την αυτοκριτική της και να ζητήσει συγνώμη αναλαμβάνοντας σε λεκτικό επίπεδο τις ιστορικές της ευθύνες για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθησαν, είναι η χώρα που δεν αποδέχτηκε να πληρώσει ούτε μάρκο για τη σφαγή στο Δίστομο. Ο σκηνοθέτης για να μην αδυνατίσει και σε αυτό το επίπεδο το δραματουργικό βάθος του ντοκιμαντέρ του διαλέγει ορθά να μη μπλεχτεί στους δύσκολους νομικούς δαιδάλους της υπόθεσης και να την προσεγγίσει από το συναισθηματικό επίπεδο της μη δικαίωσης των θυμάτων του Διστόμου, του Αργύρη Σφουντούλη και των τριών αδερφών του εν προκειμένω.
  

Ο κύριος Αργύρης Σφουντούρης σήμερα

Το Ένα Τραγούδι για τον Αργύρη συγκινεί ξυπνώντας μνήμες και σκαλίζοντας τραύματα, αφηγούμενο με πολύ λιτό και αφτιασίδωτο τρόπο κομμάτια της συλλογικής ιστορίας του τόπου μας αφυπνίζοντας ταυτόχρονα συνειδήσεις για τα εγκλήματα πολέμου που συντελούνται (και) την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές σε διάφορα σημεία του πλανήτη! Αυτός είναι, νομίζω, ο καλύτερος τρόπος να γιορτάσει κανείς τη μνήμη της 28η Οκτωβρίου! Να το δείτε στο σινεμά γιατί δύσκολα θα το βρείτε αργότερα σε DVD ή θα το δείτε στην τηλεόραση.